Bækur og bókarkaflar

 

 

 

 

 

 

Okurmálin í Austurstræti

Útgáfudagur janúar 2014

Í þessar bók eru tvær greinar um sem fjalla báðar um eftirmál stórra gjaldþrota. Sú hin fyrri snýr að gjaldþroti Blöndalsbúðar, stærstu fataverslunar landsins í Austurstræti árið 1955. Rekstrinum hafði verið haldið á floti með okurlánum á 30-60% ársvöxtum. Gjaldþrotið kveikti ákafa þjóðfélagsumræðu sem varð til þess að Alþingi skipaði rannsóknarnefnd til þess að fjalla um okur. Á eftir fylgdu húsleitir, handtökur, og loks voru fjórir menn dæmdir fyrir ólöglega vaxtatöku. Sú hin seinni lýsir bankahruni hinu fyrra árið 1930 þegar Íslandsbanki varð gjaldþrota og Útvegsbankinn var stofnaður. Þetta þrot varð tilefni til pólitískrar yfirtöku á bankakerfinu sem var fylgt eftir með setningu fjármagnshafta 1931 og lögsetningu vaxta 1933. Greinarnar tengjast þar sem fall Íslandsbanka plægði akurinn fyrir starfsemi okurlánara á Íslandi.Á sínum tíma voru okurlánararnir gerðir að blórabögglum fyrir kórvillur nýsjálfstæðrar þjóðar í efnahagsmálum. Ekki er laust við að okurumræðan frá Blöndalsbúð bergmáli enn á okkar tímum.


„En hver getur neitað því að nú sje vond tíð? Hjer hefir verið bankahrun, flóð, læknauppreisn, brjálæðisþvaður og ótal margt fleira, sem er einkenni mjög vondrar tíðar.“
Spegillinn, 15. mars, 1930.

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Drög að uppgjöri

Bók rituð fyrir Slitastjórn Glitnis. Meðhöfundur Dr. Hersir Sigurgeirsson. Útgáfudagur 6.maí.2015

Þann 6. október 2008 gripu íslensk stjórnvöld til neyðarréttar og tóku yfir rekstur þriggja stærstu banka landsins til að koma í veg fyrir þjóðargjaldþrot. Á grundvelli neyðarlaganna var bönkunum skipt upp í tvennt: Innlendan hluta sem var endurfjármagnaður og erlendan hluta sem fór í slitameðferð. Þessar aðgerðir brutu blað í bankasögu Evrópu en eru taldar hafa heppnast vel. Núna, rúmum sex árum síðar, er uppgjöri vegna aðgerðanna þó ekki lokið og fjármagnshöft eru enn við lýði. Í þessari skýrslu, sem samin er að beiðni slitastjórnar Glitnis, er reynt að afmarka þann greiðslujafnaðarvanda sem Ísland á nú við að glíma og þær leiðir sem koma til greina til að leysa hann farsællega. Þá leggja skýrsluhöfundar einnig mat á þær björgunaraðgerðir sem gripið var til í tengslum við hrunið.

Ísland – líkt og önnur þjóðríki með eigin mynt – hefur bæði prentvald og skattvald til þess að bregðast við bankakrísum. Prentvaldið liggur hjá Seðlabanka sem þjónar sem lánveitandi til þrautavara. Skattvaldið er hjá ríkisstjórn og Alþingi í umboði skattgreiðenda þegar kemur að endurfjármögnun banka. Farið er yfir beitingu þessara tveggja valdheimilda og hvaða kostnað þær hafa haft í för með sér fyrir ríkissjóð Íslands.


Þessi skýrsla er því Drög að uppgjöri eftir bankahrunið 2008.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Áhættudreifing eða einangrun: Um tengsl lífeyrissparnaðar, greiðslujafnaðar og erlendra fjárfestinga.

Bók rituð fyrir Landssamtök Lífeyrissjóða. Meðhöfundur Dr. Hersir Sigurgeirsson. Útgáfudagur 27.11.2014

Ísland er með einna hagstæðustu aldurssamsetningu í Vestur-Evrópu og siglir nú hraðbyri að því að lífeyriseignir verði 180-200% af landsframleiðslu. Þegar litið er til framtíðar er alþjóðleg eignadreifing ein forsenda þess að hægt sé að tryggja öruggan lífeyri og forðast neikvæð efnahagsleg áhrif þegar þjóðin tekur að eldast á næstu árum. Erlendar eignir lífeyrissjóðanna nema nú um 22% af heildareignum, sem er of lágt samkvæmt flestum áhættuviðmiðum.

Í þessari bók er fjallað um erlendar fjárfestingar lífeyrissjóðanna í samhengi við bæði greiðslujöfnuð og eðlileg áhættuviðmið við ávöxtun sparnaðar. Reynt er að svara spurningum líkt og hvort fjármagnshöftin geti breytt líf-eyriskerfinu í gegnumstreymiskerfi, hve mikið af erlendum eignum líf-eyrissjóðirnir þurfi að eiga til þess að tryggja efnahagslegan stöðugleika og hvernig mögulegt sé fyrir sjóðina að fjárfesta erlendis í núverandi umhverfi. Ennfremur er greiðslujöfnuður landsins greindur frá fræðilegu og sögulegu sjónarhorni og núverandi staða metin. Að lokum er fjallað um áhrif haftanna á íslenskan þjóðarbúskap í bæði bráð og lengd.

 Ísland hefur glímt við ójafnvægi í greiðslujöfnuði allt frá því að landið varð að sjálfstæðu myntsvæði með fullveldi árið 1918. Sá órói hefur verið orsök bæði hafta á utanríkisviðskiptum og sífelldra gengisfellinga. Þannig brugðust Íslendingar við bankahruni og fjármagnsflótta með höftum árið 1931 er stóðu í 62 ár til ársins 1993. Fjármagnsfrelsið stóð þó aðeins í 15 ár, eða til 2008, að höft voru tekin upp að nýju. Flest bendir nú til þess að höftin verði viðvarandi hérlendis í einu eða öðru formi á næstu árum. Greiðslujöfnuðurinn hefur því frá upphafi sjálfstæðis verið öxull íslenskra efnahagsmála sem hagstjórnin hefur hverfst um. Í þessari bók er reynt með skipulegum hætti að greina áhrif hans á íslensk efnahagsmál og atvinnulíf.

 

 

  

Í leit að staðfestu

Bók gefin út að tilefni af 95 ára afmælis Jónasar Haralz með styrk frá Landsbanka Íslands. Útgáfudagur er október 2014

Jónas H. Haralz fæddist 1919, árið eftir fullveldi, og stóð ávallt nálægt kviku atburða í efnahagsmálum þjóðarinnar á sínum langa ferli. Hann var skarpur greinandi í bæði ræðu og riti og var einn fárra samtíðarmanna til þess að grípa þýðingu atburða þegar þeir gerðust. Það hefðu því fáir átt að vera betur til þess fallnir að greina atburði ársins 2008 í sögulegu samhengi en einmitt hann. Í þessari stuttu bók birtast nokkrar greinar eftir Jónas, fyrirlestrar og viðtöl frá 2009 – sem er bæði árið eftir hrun og árið sem hann varð níræður. Þessi skrif eru tekin saman undir ritstjórn Ásgeirs Jónssonar hagfræðings í tilefni af 95 ára afmæli Jónasar árið 2014. Hér birtist sýn Jónasar á þýðingu hrunsins fyrir framtíð landsins auk þess sem einnig fylgja ráð til ráðvilltrar þjóðar. Sérstaklega standa skýrum stöfum aðvaranir um að Íslendingar endurtaki mistök fortíðar og dragi sig frá umheiminum með höftum og einangrunarhyggju.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

アイスランドからの警鐘―国家破綻の現実 [単行本]

Japönsk þýðing á Why Iceland - gefin út af Shinsensha Inc. í desember 2012.

Ritdómar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nauðsyn eða val? Verðtrygging, vextir og verðbólga

Gefið út af Samtökum Fjármálafyrirtækja, september 2012

Meðhöfundar: Sigurður Jóhannesson, Valdimar Ármann, Brice Benaben og Stefania Perrucci.

Bókin í heild sinni

 

Hér er fjallað um verðtryggingu frá 5 sjónarhornum; Sögulegu samhengi, fjármálafræðum, rekstri fjármálafyrirtækja, hagstjórn og lánakostum fyrir heimilin.

Að mati skýrsluhöfunda er vandamálið sem fylgir notkun verðtryggingar hérlendis fjórþætt:

Til þess að leysa þessi vandamál leggja skýrsluhöfundar eftirfarandi til:

 

 

 

 

Makt myrkranna - Sagan af Drakúla greifa

Gefin út af Bókafélaginu 2011 - Ásgeir Jónsson hafði umsjón með endurútgáfunni og ritaði eftirmála.

Inngangur  Umfjöllun

Sagan um Drakúla eftir Bram Stoker var fyrst gefin út í Bretlandi 1897 og er ein áhrifamesta skáldsaga síðari tíma. Hægt er að lesa hana sem hrollvekju, erótík, reyfara eða rannsókn á innsta eðli mannsins. En umfram allt er aðalsöguhetjan, Drakúla greifi, ógleymanleg.

Makt myrkranna er fyrsta þýðing sögunnar frá ensku í heiminum, gerð um 1900. Þýðandinn, Valdimar Ásmundsson, meitlar textann og tekur sér skáldaleyfi til þess að umskrifa söguna að smekk íslenskra lesenda. Verður sagan mun berorðari og blóðugri fyrir vikið.

Makt myrkranna var kölluð rusl og þvættingur þegar hún kom fyrst út en meðal aðdáenda sögunnar má nefna Halldór Laxness er áleit Valdimar „einn besta penna landsins“. Hefur því verið haldið fram að bókin sé eins konar fyrra bindi af bók Nóbelsskáldsins, Kristnihald undir Jökli.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jón Sigurðsson - Hugsjónir og stefnumál

Greinasafn gefið út af Hinu Íslenska Bókmenntafélagi í tilefni af 200 ára afmæli Jóns forseta- ritstjóri Jón Sigurðsson

Greinin mín

Bók þessi hefur að geyma ritgerðir átta fræðimanna um hugmyndaheim Jóns Sigurðssonar, hugsjónir hans og baráttumál, og fjalla um þrjú málefni sem áttu hug hans öðrum fremur – stjórnskipun Íslands, menntamál þjóðarinnar og verslunar- og efnahagsmál.

 

 

Der Fall Island - Wie internationale Spekulanten ein Land an den Rand des Staatsbankrotts brachten

Þýsk þýðing á Why Iceland - gefin út af FinanzBuch Verlag

Island ist das bisher prominenteste Opfer der globalen Wirtschaftskrise. Die 300.000 Einwohner zählende Insel wurde wie kein anderes europäisches Land in den Finanzstrudel gerissen. Innerhalb von nur einer Woche zerfiel annähernd der gesamte Bankensektor des Landes. Doch ist Island wirklich ein Opfer der Finanzkrise? Oder brachte ein gezielter Angriff von internationalen Hedge-Fonds die Währung, das Bankensystem sowie den Aktienmarkt des Inselstaates zum Einsturz? Das behauptet nämlich Ásgeir Jónsson, der Chefvolkswirt der Kaupthing Bank. Er liefert in diesem Buch den Nachweis, dass Island Opfer eines internationalen Coups war. Für seine provokante These hat er eine Fülle brisanter und unwiderlegbarer Fakten und Beweise gesammelt, die nur einen Schluss zulassen: Island war der Verlierer, große Hedge-Fonds die Gewinner.

 

 

Why Iceland?: How One of the World's Smallest Countries Became the Meltdown's Biggest Casualty

 

 

 

 

 

 

Why Iceland?: How One of the World's Smallest Countries Became the Meltdown's Biggest Casualty

Gefin út af McCraw Hill í ágúst 2009

Erlendir ritdómar - íslenskir ritdómar

As late as the mid 1980s, Iceland’s economy revolved around little else than a semi-robust cod-fishing industry. By the end of the century, however, it had transformed itself into a major player in world finance, building an international banking empire worth twelve times its GDP. The tiny island nation of 300,000 was one of the global economy’s great success stories.

And then everything came crashing down.

Why Iceland? is the inside account of one of the economic meltdown’s most fascinating and far-reaching tragedies. As Chief Economist of Kaupthing Bank, the country’s largest bank before the collapse, Ásgeir Jónsson is perfectly suited to examine Iceland’s collapse in painstaking detail. He witnessed behind-the-scenes events firsthand, such as an intriguing meeting in January 2008 when a group of international hedge fund managers gathered in a bar in Reykjavik to discuss Iceland’s economy—an informal affair that eventually became the center of a criminal investigation by the country’s Financial Supervisory Authority.

This inside account examines the pressing issues behind history’s biggest banking collapse:

  • How did Iceland transform itself from one of Europe’s poorest to one of its wealthiest countries?
  • What happened to cause the destruction of the nation’s banking industry during a single week of October 2008?
  • Was it the result of a speculation “attack” by hedge funds on the nation’s currency?

Iceland remains the biggest casualty of the economic downturn, and the ramifications of its catastrophic failure reach deeply into the economies of Europe, the United States, and other global markets. Ásgeir Jónsson offers a unique perspective and an expert’s insight into the rise and fall of this once-proud banking giant.

Why Iceland? provides the who, what, where, and when of Iceland’s demise, serving as a fascinating read and providing the understanding necessary for forecasting when and where the aftershocks will shake up markets in other parts of the world.

 

 

 

Jón Arason biskup - Ljóðmæli


Gefin út af JPV útgáfunni 7. nóvember 2006
Meðhöfundur Kári Bjarnason handritafræðingur (auk vitaskuld Jóns biskups sjálfs).

Inngangur ritdómar

Skáldskapur fyrri alda á Íslandi var um langan aldur bundinn við munnlega geymd og pappírshandrit. Uppskriftir fóru á milli manna og fátt var prentað þegar prentlistin nam land. En það skýrir samt ekki þá undarlegu staðreynd að ljóðmæli Jóns Arasonar biskups hafa aldrei komið út í heild sinni. Skáldverk hafa verið tileinkuð dramatískri og stórbrotinni ævi síðasta biskupsins í kaþólskum sið, bæði leikrit og skáldsögur. Flestum er kunnugt að hann var skáld en samt hefur einungis brot af kveðskap hans komist á bók þar til nú að ljóðasafn hans var gefið út með tilstyrk Kristnihátíðar sjóðs og menntamálaráðuneytis.

 

9789979545545

 

Borgarbrot. Sextán sjónarhorn á borgarsamfélagið

Gefin út af Háskólaútgáfunni 2003 - Ritstjóri: Páll Björnsson

Framlag mitt - Hve lengi mun Reykjavík vaxa?

Bókarkafli á rafrænu formi - blaðaumfjöllun

 

Í Borgarbrotum eru sextán greinar eftir fólk sem hefur numið ýmis fræði víða um lönd, svo sem sagnfræði, listfræði, hagfræði, bókmenntafræði, afbrotafræði, heimspeki, landafræði, mannfræði, skipulagsfræði, borgarlandafræði, menningafræði, eðlis- og stærðfræði, þjóðfélagsfræði, tækni- og vísindafræði og umhverfisskipulag. Eins og nærri má geta er nálgun viðfangsefnis margvísleg og viðfangsefnin eru ólík, þótt öll fjalli þau um borgir og borgaralíf.

 

 

 

Heilræði fyrir unga menn í verzlun og viðskiftum

Gefin út af Viðskipta- og hagfræðideild 2003 - endurútgefin með auknum formála árið 2008

Georg H. F. Schrader þýtt hefur Steingrímur Matthíasson

Formáli: Ásgeir Jónsson  ritdómar

Hjálpsami Þjóðverjinn sem hvarf - Grein um Schrader tímarit M og M apríl 2003

Georg Scharder var af þýskum ættum og starfaði á Wall Street í 35 ár. Eftir hann liggur þessi litla bók sem gefin var út á Akureyri árið 1913 í þýðingu Steingríms Matthíassonar læknis. Heilræðin sem finna má í bókinni eru sett fram eins og orðskviðir, í stuttum, meitluðum málsgreinum sem birta lífsvisku heillrar mannsævi í viðskiptum. Þau eiga jafnmikið erindi við ungt fólk í upphafi 21. aldar og þeirrar tuttugustu og eru þýdd á gullsleginni íslensku. Heilræði Schraders voru endurútgefin af Viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands, árið 2003, með ítarlegum formála eftir Ásgeir Jónsson. 2003

Sagan af dvöl Schraders á Akureyri felur  í sér dálitla ráðgátu um ríkan mann sem yfirgaf vini og ættingja vorið 1912 og kaus að þremur síðustu árum ævi sinnar í það að hjálpa Akureyringum með ýmsa hluti. En hér hangir samt mun fleira á spýtunni. Þegar farið er yfir verk Schraders á Akureyri, skrif hans um Íslendinga og blaðafréttir af öllu saman, vakna margar spurningar um eðli hjálpseminnar. Og þá sérstaklega hvaða skyldur sá hjálpsami leggur á þá sem hann hjálpar, og hvaða þakklæti hann vill fá í staðinn. Og hvort hjálpin sé í raun gagnleg þegar öllu er á botninn hvolft. Staðreyndin er sú að hjálpsemin og afskiptasemin eru náfrænkur.  Hjálparstarf er of blinduð af forsendum og fordómum þess sem leggur slíkt erfiði á sig að hún kemur ekki að gagni nema að litlu leyti. Og þeir sem taka við hjálpinni gera það oft af gæsku við þann sem lætur hana í té fremur en gagnsemi hjálparinnar sjálfra. Sagan af starfi Schrader á Akureyri þegar Ísland var fátækasta land V-Evrópu gæti þess vegna sýnt í hnotskurn af hverju hjálparstarf með vanþróaðra þjóða kemur oft fyrir lítið.

 

Bygggðir og búseta: Þéttbýlismyndun á Íslandi

Haustskýrsla Hagfræðistofnunar 2002. Meðhöfundar Axel Hall og Sveinn Agnarsson

Ágrip - bókin á rafrænu formi- ritdómar

Bókin fjallar um helstu kenningar hagfræðinnar sem tengjast þéttbýlismyndun, fólksflutningum og staðsetningu bæjarkjarna, og þeim beitt á íslenskar aðstæður. Á síðasta áratug hefur mikil framþróun átt sér stað í erlendum rannsóknum á byggðaþróun og búsetumynstri, sem gefur nýja möguleika í íslenskum byggðarannsóknum. Í skýrslunni er þeirri spurningu velt upp hvort að sérstakar aðstæður, sem ríktu í upphafi borgarmyndunar hérlendis á fyrstu áratugum tuttugustu aldar, geti skýrt núverandi byggðamynstur, einkum sterka stöðu Reykjavíkur meðal annarra þéttbýliskjarna landsins. Ennfremur er reynt að skýra af hverju þéttbýli myndast, og hvort verkaskipting sé til staðar á milli smærri og stærri þéttbýlisstaða. Hér er lögð áhersla á hlutverk samgangna fyrir íslenska byggðaþróun, og sú spurning könnuð hvort tilkoma landsamgangna í stað sjósamgangna eftir 1940 geti skýrt hnignun sumra sjávarbyggða. Þá er reynt að sýna með fræðilegum hætti hvaða áhrif stærðarhagkvæmni og lækkun flutningskostnaðar hefur á stærð höfuðborgarsvæðisins og atvinnulíf á landsbyggðinni. Í þessu tilliti er lögð sérstök áhersla á að greina þróun í sjávarútvegi og staðsetningu sjávarútvegsfyrirtækja. Loks, eru búferlaflutningar greindir niður eftir aldri og menntun á síðustu 15 árum og reynt að finna sameiginlega orsakaþætti.

 

 

Tekjuskipting á Íslandi: þróun og áhrifavaldar

Haustskýrsla Hagfræðistofnunar 2001. Meðhöfundar Ástu Hall, Gylfa Zoëga, Marta Skúladóttir, Tryggvi Þór Herbertsson

Ágrip - bókin á rafrænu formi

Ítarleg könnun á tekjuskiptingu á Íslandi og þróun síðustu ára.   Í þessari umfjöllun er ýmsum spurningum velt upp um ástæður og stefnu ójafnaðari og þeim svarað í ljósi nýjustu hagfræðikenninga á þessu sviði, s.s. í tengslum við  alþjóðavæðingu og tækniframfarir. Lögð er sérstök áhersla á að tengja umfjöllunina Íslenskum aðstæðum. Sérstaða landsins er dregin fram en einnig er reynt að meta áhrif á alþjóðlegra þátta á tekjujöfnuð hérlendis. Hér er einnig birtar niðurstöður af umfangsmiklum tölfræðilegum rannsóknum á ójöfnuði sem gerðar voru í tengslum við verkefnið. Fjallað er sérstaklega um tengsl búsetu, kynferðis, atvinnulífs, hagsveiflna og tekjuskiptingar. Einnig er efnahagslegur hreyfanleiki meðal Íslendinga skoðaður.