Alvara lífsins
Nú er fyrsti dómurinn fallinn. Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt tvo
starfsmenn Kaupþings til átta mánaða óskilorðsbundinnar fangelsisvistar
fyrir markaðsmisnotkun. Í niðurstöðu dómsins segir: „Brot ákærðu eru
alvarleg og var brotið gegn trausti fjárfesta í peningamarkaðssjóðnum
sem hér um ræðir og almennt á verðbréfamarkaði. ... Þá voru brotin
ítrekuð ... Þótt hvorugur þeirra hafi haft persónulegra hagsmuna að gæta
við framningu brotanna þykir háttsemi þeirra sýna styrkan og einbeittan
brotavilja.“
Fjöldi svipaðra dómsmála er í uppsiglingu vegna frekari grunsemda um
markaðsmisnotkun. Af þeim sökum hlýtur sú spurning að vakna, hvort hinir
dæmdu frömdu brotin að eigin frumkvæði eða með vitund og vilja yfirmanna
í bankanum. Fyrir dómi reyndu sakborningarnir ekki að skella skuldinni á
stjórnendur bankans. Óvíst er, hvort sakborningar í öðrum málum af sama
toga munu haga málsvörn sinni með sama hætti. Ekki er heldur að svo
stöddu ljóst, hvort hinir dæmdu munu áfrýja dóminum til Hæstaréttar. |
Þennan fyrsta dóm og þau mál önnur, sem Fjármálaeftirlitið (FME) hefur sent til sérstaks saksóknara, þarf að skoða í ljósi þess, að FME sendir ekki til sérstaks saksóknara önnur mál en þau, sem lögfræðingar eftirlitsins telja miklar líkur á, að leiði til sakfellingar. Fjármálaeftirlitið hefur á að skipa á þriðja tug lögfræðinga auk annarra sérfræðinga og hefur að undanförnu rækt skyldur sínar með prýði. Því færi að svo stöddu ekki vel á að sameina eftirlitið Seðlabankanum, svo sem rætt hefur verið um. Tilraunir til að hrófla við FME eins og sakir standa gætu vakið grunsemdir um áhuga innan stjórnkerfisins á að færa eftirlitið aftur í fyrra horf. |
Dómurinn yfir Kaupþingsmönnunum tveim vekur vonir um, að þeir, sem með
refsiverðri háttsemi stuðluðu að hruni bankanna, þurfi að minnsta kosti
sumir að sæta ábyrgð að lögum. Dómurinn ætti að sefa ótta þeirra, sem
vantreysta dómskerfinu og hafa sagzt sannfærðir um, að enginn þurfi að
sæta fangelsi vegna hrunsins. Hér er mikið í húfi, ekki aðeins
framgangur réttvísinnar, heldur einnig afkomuhorfur landsins.
Þjóðin stendur
nú frammi fyrir margþættri áskorun, þar á meðal þeirri ógn, að mikill
fjöldi fólks fari úr landi vegna atvinnumissis og af öðrum ástæðum.
Ferillinn er hafinn: Íslendingum fækkaði 2009
í fyrsta skipti frá 1889. Landið má þó ekki við mikilli mannfækkun, þar
eð þá þyngist að því skapi skattbyrði hinna, sem eftir eru. Skyndileg
mannfækkun í neyð frekar en af fúsum, glöðum og frjálsum vilja hneigist
einnig til að veikja innviði samfélagsins og sundra fjölskyldum og
vinum. Þjóðinni ríður nú á að halda hópinn. |
Fólksfæðin er þó ekki versti óvinur landsins, enda hefur flestum öðrum
smáríkjum tekizt að sneiða hjá hruni. Vandi Íslands fyrr og nú er að
ýmsu leyti líkari vanda Rússlands, þar sem harðsvíraðar klíkur bítast um
völdin og ein þeirra hefur náð að sölsa ríkisvaldið undir sig, og á
Rússland þó að heita lýðræðisríki. Upptökin að valdabaráttunni nú þar
eystra má rekja til einkavæðingar ríkisfyrirtækja og aðgangsins, sem
óprúttnir menn gátu þá tryggt sér að orkulindum og öðrum náttúruauðæfum,
líkt og lögfesting kvótakerfisins og einkavæðing bankanna á silfurfati
lögðu grunninn að hruninu hér heima.
Einn angi vandans fyrir austan er undirgefni dómskerfisins við
framkvæmdarvaldið, sem hefur öll ráð ríkisins í hendi sér. Rússum hefur
fækkað á hverju ári frá 1992. Hér heima er í þessu ljósi mikils um vert,
að dómstólarnir ávinni sér traust þjóðarinnar með því að fella réttláta
dóma yfir þeim, sem brutu lög í aðdraganda hrunsins. Bregðist það, mun
sjálfsvirðing þjóðarinnar skaddast enn frekar en orðið er og einnig álit
hennar í augum umheimsins, og við það eykst hættan á, að mun fleiri en
ella fari þá úr landi. Varanlegur álitshnekkir landsins inn á við og út
á við yrði þjóðinni dýrkeyptur. Þung ábyrgð hvílir á dómstólunum. |