Heimur í hönk?
|
Heimsbyggðinni vegnar betur á heildina litið en margir kynnu að halda af
fréttum að dæma. Afríku, Asíulöndum og Suður-Ameríku fleygir fram, og
þar býr miklu fleira fólk en í okkar heimshluta. Frá aldamótunum síðustu
hafa þróunarlöndin tekið miklum framförum. Vöxtur framleiðslunnar þar
hefur verið ríflega tvöfalt meiri en í ríku löndunum. Lýðræði er víðast
hvar í sókn, einræði og afturhald eiga í vök að verjast. Bilið milli
ríkra landa og fátækra fer minnkandi, þótt bilið milli ríks og fátæks
fólks í hverju landi fyrir sig hafi víða farið vaxandi. |
Þótt heimsbyggðinni í heild fari fram, hefur ýmislegt farið úrskeiðis á
okkar slóðum. Hverju það sætir er ekki gott að segja.
Hvernig stendur t.d. á því, að forsetaframbjóðendur repúblikana nú eru
nær allir
úti að aka
nema einn (Mitt
Romney, fyrrum ríkisstjóri í Massachusetts) eða kannski tveir. Hinir
vita ekki einföldustu atriði, þeir andmæla þróunarkenningunni og gata í
eigin stefnuskrá. Þeir virðast kæra sig kollótta um vanþekkingu sína,
sumir þeirra segjast hlynntir kjarnorkuárásum, pyntingum á stríðsföngum
og þannig áfram. Illa er komið fyrir helzta forusturíki hins frjáls
heims, þegar annar stærsti stjórnmálaflokkurinn getur ekki boðið betur
en þetta og hefur meiri hluta í fulltrúadeild Bandaríkjaþings og gæti
jafnvel komizt aftur inn í Hvíta húsið.
|
Hvernig gat það t.d. gerzt, að Bandaríkjastjórn fór í stríð í Írak 2003
og lækkaði skatta um leið? Þegar stjórnarherrar fara í stríð, eiga þeir
að hækka skatta og biðja almenning heima fyrir að færa fórnir til að
undirstrika alvöru málsins. En Íraksstríðið var stríð hinna alvörulausu
og ábyrgðarlausu, og Bandaríkjamenn héldu áfram að safna skuldum, þar
til stórir bankar og sum önnur helztu fyrirtæki landsins komust í þrot.
Hryggjarstykkið í bandarísku atvinnulífi, General Motors, brast og
þurfti á ríkisaðstoð að halda; ríkið eignaðist fjórðung hlutabréfa í
fyrirtækinu.
Stjórnmálastéttin hefur gengið erinda sérhagsmunahópa og ýtt undir
ójöfnuð án þess að blikna. Bush yngri forseti sagðist eiga tvo vinahópa,
ríkisbubba og auðmenn. |
Ábyrgðarleysisvandinn er ekki bundinn við Bandaríkin. Brezka
ríkisstjórnin þurfti einnig að bjarga bönkum í stórum stíl, og Írland
sér nú fram á mörg mögur ár vegna bankavandræða. Það mega Írar þó eiga,
að þeir eru búnir að tjarga og fiðra sinn repúblikanaflokk,
Fianna Fáil,
eins og írski prófessorinn
Peadar Kirby benti á í sjónvarpsviðtali um daginn. Frá 1932 hafði
Fianna Fáil nær alla þræði í hendi sér og sat að völdum í 61 ár af
79. Flokkurinn stundaði haftabúskap í 40 ár undir kjörorðinu stétt með
stétt (kannast nokkur við það?) og hélt landinu í lamandi fátækt, losaði
síðan tökin við inngöngu Írlands í ESB 1973 og gekk of langt með því
m.a. að sleppa beizlinu af bönkunum. Fianna Fáil missti þrjá fjórðu
hluta fylgis síns í þingkosningum fyrr á þessu ári og er nú vart nema
svipur hjá sjón. Grikkland? Getur ekki staðið skil á skuldum ríkisins.
Ítalía? Einnig langt leidd. |
Ísland, Írland, Grikkland, Ítalía: hvað eiga þau sammerkt þessi fjögur
lönd, sem misstu stjórn á fjármálum sínum? Evruna? Nei. Óhagstæð ytri
skilyrði? Nei. Óheppni? Nei. Þessi lönd eiga það sammerkt, að þau leyfðu
spillingu að festa rætur. Spillingin á Írlandi, Grikklandi og Ítalíu
blasir við öllum og er almennt viðurkennd. Opinber rannsóknarnefnd fann
formann Fianna Fáil 1979-1992 og forsætisráðherra sekan um mútuþægni.
Silvio Berlusconi er ekki lengur forsætisráðherra Ítalíu (svo er
alþjóðlegum fjármálamörkuðum fyrir að þakka, þeim er ekki alls varnað).
Berlusconi getur því varla lengur látið breyta lögum landsins sér í hag
eftir smekk og þörfum og mun því eftirleiðis eiga á brattann að sækja
fyrir dómstólum. Danmörk, Finnland, Noregur, Svíþjóð, Þýzkaland,
Austurríki, Holland, Belgía, Pólland og flest önnur Evrópulönd eiga ekki
í neinum sérstökum efnahagsvandræðum. Þar héldu menn áttum. |