Að rífa niður eldveggi
|
Þegar 300 milljónir manna losnuðu loksins undan oki kommúnismans í
Austur-Evrópu og nærsveitum eftir fall Berlínarmúrsins 1989, stóðu vonir
til, að lýðræði á vestur-evrópska vísu yrði reglan um alla Evrópu og
einnig í gömlu Sovétríkjunum. Þessar vonir rættust vestan landamæra
Rússlands, en þó ekki í Rússlandi sjálfu og ekki heldur í suðurríkjum
Sovétríkjanna sálugu, þar sem gamlir kommúnistajálkar ráða enn ríkjum
sums staðar eins og ekkert hafi í skorizt. En Austur-Evrópa tók sér tak,
bæði Eystrasaltslöndin þrjú (Eistland, Lettland, Litháen) og gömlu
Varsjárbandalagslöndin, ekki bara Pólland, Tékkland, Slóvakía og
Ungverjaland, heldur einnig Rúmenía, Búlgaría og Albanía auk Júgóslavíu,
sem skiptist nú í mörg lönd. Þessi lönd eru nú öll nema Albanía komin
inn í Evrópusambandið og einnig Slóvenía, nyrzti hluti Júgóslavíu.
Króatía bíður inngöngu innan tíðar líkt og Albanía. |
Eftir hverju eru öll þessi austur-evrópsku aðildarlönd ESB að slægjast?
Svarið er friður og framfarir. Og aðhald. Þau sækjast eftir að deila
fullveldi sínu með öðrum Evrópulöndum svo sem reglur hússins mæla fyrir
um. Sameiginlegt fullveldi á tilteknum sviðum finnst þeim vera kostur,
ekki galli, þar eð það veitir þeim vernd gegn innlendu ofríki.
|
Nú reynir á þolrifin. Flokkur stjórnarandstæðinga í Ungverjalandi náði
meira en tveim þriðju hlutum þingsæta í kosningum 2010 með 53% atkvæða
að baki sér. Þetta gerðist í kjölfar mikilla sviptinga á
fjármálamörkuðum og í efnahagslífi landsins m.a. vegna óstjórnar og
spillingar í stjórnartíð sósíalista árin næst á undan. Sigurvegararnir,
andstæðingar sósíalista, mynduðu nýja ríkisstjórn eftir kosningarnar
undir forustu Viktors Orbán fyrrum forsætisráðherra og neyttu aukins
þingmeirihluta til að skipta um stjórnarskrá. Meðal breytinganna, sem
tóku gildi í byrjun þessa árs, eru ýmis ákvæði, sem ganga í þveröfuga
átt við frumvarp Stjórnlagaráðs til nýrrar stjórnarskrár hér heima og
veikja lýðræði, lög og rétt. |
Nú er Ungverjaland að vísu eina Austur-Evrópulandið, sem ekki setti sér
nýja stjórnarskrá eftir hrun kommúnismans, en það er ekki haldbær
afsökun fyrir harðýðgi stjórnarmeirihlutans nú. Nýja ungverska
stjórnarskráin rífur niður eldveggi, veikir valdmörk, mótvægi og
mannréttindi til að mylja undir flokk forsætisráðherrans. Þetta er gert
m.a. með því að skerða sjálfstæði dómstólanna (með því að knýja á um
afsagnir dómara með skyndilegri lækkun eftirlaunaldurs þeirra úr 70 árum
í 62 til að rýma fyrir nýjum dómurum úr röðum stjórnarflokksins), skerða
sjálfstæði seðlabankans (til að koma bankanum undir yfirráð
stjórnarflokksins) og skerða frelsi fjölmiðla og aðgang að upplýsingum.
Nýja stjórnarskráin kveður á um, að tvo þriðju hluta þingmanna þurfi til
að breyta ýmsum lögum, sem einfaldur meiri hluti dugði áður til að
breyta. Þannig hefur ríkisstjórnin gert það erfiðara að breyta lögum
aftur í betra horf. Stuðningur almennings við stjórnina minnkaði til
muna við þessi tíðindi. Fólkið þusti út á göturnar til að mótmæla. |
Feneyjanefndin, sem á vegum Evrópuráðsins er iðulega fengin til að
fjalla um nýjar stjórnarskrár í álfunni með lýðræði, lög og rétt að
leiðarljósi, gagnrýndi frumvarp ungversku stjórnarinnar, en
ríkisstjórnin hefur enn sem komið er látið þá gagnrýni sem vind um eyru
þjóta. Evrópuþingið og framkvæmdastjórn ESB hafa nú einnig látið málið
til sín taka. Evrópusambandinu er málið skylt m.a. vegna þess, að nýja
stjórnarskráin stríðir að dómi þings og framkvæmdastjórnar ESB gegn
skuldbindingum Ungverja varðandi mannréttindi skv. Alþjóðasamningnum um
borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi. Þetta er sami samningur og
Íslendingar halda áfram að brjóta gegn með fiskveiðistjórnarkerfinu skv.
áliti mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna frá 2007. |
Sjái ungverska ríkisstjórnin ekki að sér, getur ESB skv. reglum sínum
gripið til þess ráðs að taka fyrir aðgang Ungverja að styrkjum úr
sameiginlegum sjóðum sambandsins. ESB líður ekki mannréttindabrot innan
sinna vébanda. Þar eru engir afslættir í boði. Þessa meginreglu þurfa
Ungverjar að virða ekki síður an aðrar aðildarþjóðir ESB. Svo vill til,
að Ungverjar þurfa sem stendur á fjárhagsaðstoð ESB og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins að halda. Samningar standa yfir. |