Ísland í meðferð
|
Engum er minnkun að því að leggjast inn á Vog, öðru nær. Margir
Íslendingar hafa kosið að fara í meðferð, sem hefur skilað álitlegum
hópi manna góðum og varanlegum árangri. Margir fara að sönnu of seint af
stað, draga það of lengi gegn ítrekuðum áskorunum aðstandenda og lækna.
Vandinn hneigist til að ágerast um afneitunartímann. En þegar menn
horfast loksins í augu við sjálfa sig, ástvini sína og aðra og leggjast
inn, vaknar von um að sigrast á vandanum. Þá ríður á samheldni, trausti
og úthaldi: að þrauka, þreyja þorrann, gefast ekki upp.
|
Ég er að tala um Ísland og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Í apríl 2008 ráðlögðu ríkisstjórnir og seðlabankar nokkurra nálægra landa íslenzkum stjórnvöldum, samkvæmt heimildum, að leita til sjóðsins, þar eð efnahagsmál landsins voru þá bersýnilega að losna úr límingum. Það var þó ekki fyrr en eftir hrun bankanna í október, hálfu ári síðar, að íslenzk stjórnvöld játuðu sig sigruð og óskuðu eftir aðstoð sjóðsins. Hefðu þau hlýtt kallinu fyrr, hefði hugsanlega verið hægt að girða fyrir hrunið eða að minnsta kosti milda afleiðingar þess fyrir fólk og fyrirtæki. Samstaða virðist nú ríkja milli allra flokka á Alþingi um að halda eigi fast við samstarfið við sjóðinn. Utan þings heyrast þó ýmsar raddir efast um ágæti samstarfsins. Þær raddir eiga vísast eftir að hækka, þegar frá líður og kjaraskerðingin af völdum fyrirhugaðs aðhalds í fjármálum ríkisins til að ná endum saman verður tilfinnanlegri en orðið er. |
Sumir fjargviðrast út í Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og finna honum ýmislegt
til foráttu. Þeir eru í stöðu aðstandanda, sem kemur í heimsókn að Vogi
til að reyna að sannfæra vistmanninn um, að meðferðin sé óþörf. Þá
reynir á viðnámsþrótt og þrautseigju sjúklingsins. Hann lagðist inn af
fúsum og frjálsum vilja, þar eð honum hafði reynzt um megn að leysa
vanda sinn á eigin spýtur. Reynsla annarra hefur sannfært hann um, að
meðferðin getur hrifið. Hann þarf á því að halda bæði innan
fjölskyldunnar og í vinnunni að ná fullum bata í krafti meðferðarinnar.
Hann hefur sagt svo oft áður, ranglega, að hann hefði fulla stjórn á
eigin málum, að honum er ekki lengur trúað. Hann þarf á vottun
meðferðarheimilisins að halda til að sýna fjölskyldu, vinnuveitanda og
öðrum, að hann sé hættur að drekka. Annars verður honum ekki trúað. |
Með líku lagi gera sumir lítið úr stjórnvöldum og hamra á því, að
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafi öll ráð Íslands í hendi sér og að
ríkisstjórnin og Seðlabankinn geti nú ekki um frjálst höfuð strokið.
Þeir eru í stöðu aðstandanda, sem kemur í heimsókn á Vog til að brýna
fyrir vistmanninum, að hann sé ekki lengur sjálfs sín herra og eigi því
að strjúka úr vistinni. En vistmaðurinn okkar er á Vogi að eigin ósk,
þótt frumkvæðið kæmi frá fjölskyldunni. Hann lagðist þangað inn einmitt
til að deila fullveldi sínu um tíma með læknum og öðru starfsfólki á
Vogi, því að honum hafði að eigin dómi ekki haldizt nógu vel á óskoruðu
fullveldi. Hann var ekki sviptur sjálfræði og lagður inn á spítala gegn
vilja sínum. Þvert á móti sá hann sjálfur, að hann þarfnaðist hjálpar.
Þess vegna lagðist hann inn. |
Íslenzk stjórnvöld þurftu á því að halda að biðja
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um aðstoð, úr því sem komið var. Þau áttu ekki
annarra kosta völ. Lánstraust Íslands í útlöndum þvarr við bankahrunið
eins og hendi væri veifað. Erlendum viðskiptamönnum Íslands er ljóst, að
vandi okkar nú er að mestu heimabakaður, þótt neistinn, sem kveikti
bálið, bærist að utan. Greiðasta leiðin til að endurheimta traust og
koma efnahag landsins aftur á réttan kjöl er að vinna með sjóðnum, af
því að hann nýtur trausts úti í heimi, þótt hann sé auðvitað ekki
óskeikull. Einkum er deilt hér heima um ráð hans (og Seðlabankans) í
vaxtamálum. Sumir gagnrýnendur sjóðsins og aðrir líta svo á, að
hávaxtastefna í gjaldeyriskreppu falli um sjálfa sig, þegar gengið
fellur þrátt fyrir háa vexti og grípa þarf til gjaldeyrishafta.
Sjóðurinn verst með þeim rökum, að of mikil og ótímabær lækkun vaxta
geti kallað á enn frekara gengisfall og torveldi afnám haftanna. Þennan
hnút þarf að leysa, en meðferðin er eigi að síður nauðsynleg. |
Fréttablaðið, 7. maí 2009.