Skriðuklaustur – Híbýli helgra manna var fornleifafræðileg rannsókn sem hófst með forkönnun árið 2000 og lauk með útgáfu bókarinnar Sagan af klaustrinu á Skriðu árið 2012. Útgefandi var Sögufélag. Rannsóknin var unnin á Þjóðminjasafni Íslands og á Skriðuklaustri.

Markmið

Markmiðið með verkefninu var að rannsaka byggingar og starfsemi klaustursins sem var rekið á Skriðu í Fljótsdal frá 1493 til 1554. Uppgröftur á rústum Skriðuklausturs stóð yfir frá 2002 til 2011.

Niðurstöður

Ljóst er að bygging Skriðuklausturs bar svipmót annarra klausturbygginga í Evrópu en hún samanstóð af þyrpingu vistarvera og veglegri kirkju sem byggð voru við skýrt afmarkaðan klausturgarð með brunni. Hlutverk Skriðuklausturs virðist einnig hafa verið sambærilegt við það sem var í öðrum kaþólskum klaustrum erlendis. Í klaustrinu fór fram ræktun mat- og lækningajurta en garðyrkja var iðulega mikil og fjölbreytt í öðrum evrópskum klaustrum. Þar var einnig jarðað en af þeim beinagrindum sem voru grafnar upp má ráða að í Skriðuklaustri hafi verið rekinn spítali en líkn sjúkra og fátækra var eitt helsta hlutverk margra kaþólskra klaustra í Evrópu. Samtals voru grafnar upp tæplega 300 beinagrindur í kirkjugarði Skriðuklausturs. Helmingur þeirra voru bein sjúklinga, um 130 voru bein óvígðra leikmanna og 20 vígðs reglufólks. Útlit kaþólskra klaustra í Evrópu allri mótaðist fyrst og fremst af verkefnum þeirra sem voru afar mismunandi, enda þótt kjarni starfsemi þeirra hafi alltaf snúist um að bæta líf almennings í gegnum bænahald og aðhlynningu hvers konar. 

 

Stjórn

Árið 2001 var stofnað félagið Skriðuklaustursrannsóknir sem hefur það hlutverk að fylgja rannsóknunum eftir. Í stjórn þess eiga sæti forstöðumenn Gunnarsstofnunar á Skriðuklaustri og Minjasafns Austurlands á Egilsstöðum, auk fagstjóra rannsókna- og varðveislusviðs Þjóðminjasafns Íslands og aðila sem tilnefndur er af Biskupsstofu. Einn aðili situr í stjórn félagsins án tilnefningar. Stjórnarmenn hafa verið þessir:

Gunnarsstofnun:

Aðalmaður: Skúli Björn Gunnarsson forstöðumaður, 2001-2013

Varamaður: Vésteinn Ólason fyrrv. forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, 2007-2013

Hrafnkell A. Jónsson héraðsskjalavörður, 2001-2007

 

Minjasafn Austurlands:

Aðalmaður: Dr. Unnur Birna Karlsdóttir safnstjóri, 2012-2103

Elfa Hlín Pétursdóttir fyrrv. safnstjóri, 2005-2012

Rannveig Þórhallsdóttir fyrrv. Safnstjóri, 2001-2005

Varamaður: Sigurjón Bjarnason formaður stjórnar Minjasafnsins, 2009-2013

Þórey Hannesdóttir fyrrv. formaður stjórnar Minjasafnsins, 2001-2009

 

Þjóðminjasafn Íslands

Aðalmaður: Dr. Anna Lísa Rúnarsdóttir sviðsstjóri, 2007-2013

Dr. Hrefna Róbertsdóttir sviðsstjóri, 2001-2007

Varamaður: Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður, 2001-2013

 

Biskupsstofa

Aðalmaður: Sr. Jóhanna Sigmarsdóttir prófastur á Eiðum, 2005-2013

Sr. Sigfús J. Árnson sóknarprestur á Egilsstöðum, 2001-2005 

Varamaður: Sr. Lára G. Oddsdóttir sóknarprestur á Valþjófsstað, 2001-2013

 

Án tilnefningar: Jón Kristjánsson fyrrv. ráðherra og alþingismaður, 2007-2013

Erna Indriðadóttir upplýsingafulltrúi Alcoa á Austurlandi, 2001-2007

Varamaður: Erna Indriðadóttir upplýsingafulltrúi Alcoa á Austurlandi, 2007-2013

Björn Gísli Erlingsson framhaldsskólakennari, 2001-2007

 

Verkefnastjóri var dr. Steinunn Kristjánsdóttir prófessor við Háskóla Íslands og Þjóðminjasafn.

 

Fjármögnun

Rannsóknin á Skriðuklaustri var fjármögnuð með framlögum úr eftirfarandi sjóðum:

Kristnihátíðarsjóði 2002-2006

RANNÍS 2000, 2006-2009, 2012

Rannsóknasjóði Háskóla Íslands 2006-2012

Fornleifasjóði 2004-2012

Nýsköpunarsjóði námsmanna 2000, 2004-2008, 2010, 2011

Leonardo da Vinci áætlun ESB 2002-2012

Culture 2000 áætlun ESB 2005

NordPlus 2010-2011

Þjóðhátíðarsjóði 2007, 2009, 2011

Menningarráði Austurlands 2005

Menningarborgarsjóði 2004

Bókmenntasjóði 2012

Landsvirkjun 2002-2011

og ríkissjóði 2005-2012

 

Samstarfsaðilar

Auk aðildarstofnana rannsóknanna á Skriðuklaustri, þ.e. Gunnarsstofnunar á Skriðuklaustri, Þjóðminjasafns Íslands og Minjasafns Austurlands voru samstarfsaðilar rannsóknanna þessir:

Mark Graham hjá Grampus Heritage and Training Ltd., Skotlandi

Dr. Nicola Maccioni hjá Rannsóknarstofnunin IVALSA í Flórens á Ítalíu

Guiseppe Venturini og dr. Elsa Pacciani hjá Sopritendenza ai Beni Archeologici per la Toscana í Flórens á Ítalíu

 

Samstarfsverkefni um íslenska klausturgarða

Dr. Kjell Lundquist dósent (d. 2011) í landslagsarkitektúr við Lundarháskóla í Alnarp

Per Arvid Åsen grasafræðingur hjá Agder naturmuseum og botaniske hage

Dr. Inger Larsson prófessor í örnefnafræðum við Háskólann í Stokkhólmi

 

Sjá má afrakstur þess á heimasíðunni

http://www.consideratecandidum.com/prosjekter/kloster_island/

 

Starfsmenn rannsóknar 2000-2012

Adriana Scheliga, nemi í arkitektúr

Adriana Zugiair, fornleifafræðingur

Albína Hulda Pálsdóttir, fornleifafræðingur

Alexander Parish, fornleifafræðingur

Amiee Kleinman, fornleifafræðingur

Ana Marta Dixon, fornleifafræðingur

Anna Wändahl, fornleifafræðingur

Andrew Sibley, fornleifafræðingur

Arnar Logi Björnsson, fornleifafræðingur

Ashley William Tuck, fornleifafræðingur

Atli Birkir Kjartanson, nemi í fornleifafræði við HÍ

Bára Sigurjónsdóttir, tónlistarkennari

Bjarki Borgþórsson, fornleifafræðingur

Björgvin Gunnarsson, fornleifafræðingur

Britta Keune, nemi í arkitektúr

Catherine Barry, fornleifafræðingur

Catherine Brown, fornleifafræðingur

Cecilia Collins, mannabeinafræðingur

Dr. Chiara Capretti, fornvistfræðingur

Clarissa Cognato, fornleifafræðingur

Chloe Brown, fornleifafræðingur

Clarie York, fornleifafræðingur

Conny Schauer, nemi í arkitektúr

Cristina Bastiani, leiðsögumaður

Christina Brandt, fornleifafræðingur

Dagný Arnarsdóttir, fornleifafræðingur

Daniel Lindblad, fornleifafræðingur

Daniel Zwick, fornleifafræðingur

Daniela Weber, nemi í arkitektúr

Davíð Bragi Konráðsson, fornleifafræðingur

Domonique Debeaubien, mannabeinafræðingur

Elin Ahlin Sundman, mannabeinafræðingur

Elisabeth Clara Rosa Wormer-Pando, fornleifafræðingur

Elisabeth Su-Kim Scott, fornleifafræðingur

Dr. Elsa Pacciani, mannabeinafræðingur hjá Háskólanum í Flórens

Enrico Bittner, nemi í arkitektúr

Erna Jóhannesdóttir, mannfræðingur

Fredrik Wirbrand, fornleifafræðingur

Fredrike Kroll, nemi í arkitektúr

Gillian Toms, fornleifafræðingur

Giuseppe Venturini, forvörður hjá IVALSA

Glenn Ricci, fornleifafræðingur

Graham Langford, forvörður á Þjóðminjasafni Íslands

Guðný Zoëga, mannabeinafræðingur

Guðrún Helga Jónsdóttir, nemi í fornleifafræði

Gunnar Gunnarsson, leiðsögumaður

Hákon Jensson, fornleifafræðingur

Halldóra Ásgeirsdóttir, forvörður á Þjóðminjasafni Íslands

Hayley Roberts, fornleifafræðingur

Helen Green, fornleifafræðingur

Helene Martin, sagnfræðingur

Hillary Sanders, fornleifafræðingur

Hrafnkell Brimar Hallmundsson, fornleifafræðingur

Hrönn Konráðsdóttir, fornvistfræðingur (sérgrein: greiningar skordýr)

Ilaria Santoni, fornvistfræðingur í doktorsnámi við Háskólann í Flórens

Ingibjörg Jónsdóttir, landfræðingur

Irene Cilio, nemi í fornleifafræði við Háskólann í Flórens

Janis Mitchell, forvörður

Jasmine Woods, fornleifafræðingur

Jeffrey Ken Mikamo-White, fornleifafræðingur

Johanna Morgan, nemi í mannabeinafræði

Jonathan Møller, fornvistfræðingur (sérgrein: greiningar á dýrabeinum)

Jonathan Dye, fornleifafræðingur

Jón Ingi Sigurbjörnsson, félags- og sagnfræðingur

Julian Jansen van Rensburg, fornleifafræðingur

Karin Rogers, fornleifafræðingur

Katherine McBride, fornleifafræðingur

Kate McAnally, fornleifafræðingur

Katie Squire, fornleifafræðingur

Katie Waterhouse, fornleifafræðingur

Kenneth Malcolm MacKenzie, fornleifafræðingur

Lara Hogg, fornleifafræðingur

Larisa Rupar, nemi í arkitektúr

Lilja Laufey Davíðsdóttir, fornleifafræðingur

Lísa Rut Björnsdóttir, fornleifafræðingur

Magnús Sigurgeirsson, jarðfræðingur

Marcela Pena, fornleifafræðingur

Margrét S. Kristjánsdóttir, fornleifafræðingur

Margrét Valmundsdóttir, fornleifafræðingur

Mark Fussey, fornleifafræðingur

Marta Siwiec, fornleifafræðingur

Martin James Kelly, fornleifafræðingur

Morwenna Rolands, fornleifafræðingur

Nadine Pflüger, nemi í arkitektúr

Nataly Newell, fornleifafræðingur

Dr. Nicola Macchioni, skógfræðingur hjá IVALSA

Nicolas Tait, fornleifafræðingur

Ólafur Eggertsson, skógfræðingur

Oscar Spjuth fornleifafræðingur

Patrycja Kupiec, fornleifafræðingur

Ragnheiður Erla Bjarnadóttir, fornvistfræðingur

Ragnheiður Gló Gylfadóttir, fornleifafræðingur

Rebecca Cessford, fornleifafræðingur

Robert Lindner, nemi í arkitektúr

Robin Webb, fornleifafræðingur

Rosie Fuller, fornleifafræðingur

Russell Henshaw, fornleifafræðingur

Sara Andersson, fornleifafræðingur

Sarah Elisabeth Allen, fornleifafræðingur

Sean Lewis, fornleifafræðingur

Sebastien Liahaugen, fornleifafræðingur

Sheila Hamilton-Dyer, dýrabeinafræðingur

Dr. Sigurður Ingólfsson, bókmenntafræðingur, leiðsögumaður

Sigurjóna Guðnadóttir, fornleifafræðingur

Sindri Garðarsson, nemi í fornleifafræði við HÍ

Sófus Jóhannsson, sagnfræðingur

Stefano Paci, fornleifafræðingur

Sverrir Sævar Jónsson, nemi í fornleifafræði við HÍ

Teresa Hawtin, fornleifafræðingur

Tracy O'Donnell, fornleifafræðingur

Una Helga Jónsdóttir, nemi í fornleifafræði við HÍ

Vala B. Garðarsdóttir, fornleifafræðingur

Vala Gunnarsdóttir, fornleifafræðingur

William Burnham, fornleifafræðingur

Þóra Pétursdóttir, fornleifafræðingur

 

Skriðuklaustur

3D

 

Áfangaskýrslur/

Annual reports (ISL)

Forkönnun 2000

Áfangaskýrsla 2002

Áfangaskýrsla 2003

Áfangaskýrsla 2004

Áfangaskýrsla 2005

Áfangaskýrsla 2006

Áfangaskýrsla 2007

Áfangaskýrsla 2008

Áfangaskýrsla 2009

Áfangaskýrsla 2010

Áfangaskýrsla 2011

Áfangaskýrsla 2012

 

Skýrslur um greiningar/

Reports on identifications

 

Mannabein/Human bones:

Teresa Hawtin 2004

Elsa Pacciani 2006

Guðný Zoëga 2007 (ISL)

Elsa Pacciani 2008

Elsa Pacciani 2009

Elsa Pacciani 2010

Glenn Ricci 2010

Christina Brandt 2010

Cecilia Collins 2010

Cecilia Collins 2011

Elin Ahlin Sundman 2011

 

Dýrabein/Animal bones:

Jonathan Moller 2002

Albína H.Pálsdóttir 2006

Sheila Hamilton-Dyer 2009

 

Frjókorn/Pollen:

Ragnh. E. Bjarnad. 2004

Ragnh. E. Bjarnad. 2005

 

Fræ/Seeds:

Patricia Shaw 2012

 

Skordýr/Insects:

 Hrönn Konráðsdóttir 2008

Hrönn Konráðsdóttir 2009

Hrönn Konráðsdóttir 2012

Lynda Howard 2012

 

Viður/Wood:

Macchioni et. al. 2003

Macchioni et. al. 2004

Ólafur Eggertsson 2008

 

Gjóskulög /Tefra:

Magnús Á. Sigurgeirsson

 

Garðrækt/Gardening:

Hákon Jensson 2004 (ISL)

 

Leirker/Ceramics:

Ragnheiður Gló Gylfadóttir 2006

 

Líkkistur/Coffins:

Dagný Arnarsdóttir 2007 (ISL)

 

Naglar/Nails:

Davíð B. Konráðsson 2008 (ISL)

 

Kirkjur/Churches:

Steinunn og Margrét 2009 (ISL)

 

Borkjarnar/Coring:

Steinunn Kristjánsdóttir 2017

 

Gagnagrunnar/Databases (ISL)

Fundaskrá 2002

Fundaskrá 2003

Fundaskrá 2004

Fundaskrá 2005

Fundaskrá 2006

Fundaskrá 2007

Fundaskrá 2008

Fundaskrá 2009

Fundaskrá 2010

Fundaskrá 2011

Fundaskrá 2012

 

Grafir 2003-2007

Grafir 2003-2008 2. útg.

Leirker 2002-2007

Líkkistur

Naglar

 

Greinar/Articles

Læknablaðið 7-8/2006

Ritið 2/2008

Acta Archaeologica 79/2008

Endurfundir 2009

SAGA 2010

NAR 2010

IJOA 2011

SJH 2011

 

Veggspjöld

Hugvísindaþing 2009

Hugvísindaþing 2010

 

Málþing

3. febrúar 2007

 

Teikningar/Drawings

Yfirlit 2006

Skriðuklaustur 2007

Klausturhús 1494-1554

Klausturkirkja 1512-1650

Skriðukirkja 1650-1793

Lokauppdráttur 2011

 

Ársreikningar/Finances

Ársreikningur 2002

Ársreikningur 2003

Ársreikningur 2004

Ársreikningur 2005

Ársreikningur 2006

Ársreikningur 2007

Ársreikningur 2008

Ársreikningur 2009

Ársreikningur 2010

Ársreikningur 2011

Ársreikningur 2012

 

Bækur/books