Frá Brasilíu til Lissabon

Lissabon – Hér í Lissabon eru landkönnuđir enn á allra vörum. Ţađ var áriđ 1492 ađ Kristófer Kólumbus hélt hann hefđi siglt skipi sínu til Vestur-Indía sem viđ köllum nú Karíbahafseyjar. En ţađ var ekki alls kostar rétt ţví skipiđ kastađi akkerum viđ Bahama-eyjar úti fyrir ströndum Flórída, ekki heldur langt frá Kúbu, og gerđi ţar stuttan stanz. Kólumbus hafđi ekki hugmynd um ađ Leifur Eiríksson, okkar mađur á stađnum, hafđi numiđ land í Ameríku tćpum 500 árum fyrr, nánar tiltekiđ Vínland ţar sem nú heitir Nýfundnaland. Ekki fékk Ameríka ađ heita í höfuđiđ á Kristóferi Kólumbusi, heldur eftir Amerigo Vespucci, ítölskum landkönnuđi sem var í siglingum ţar vestra nokkru síđar. Kaninn má ţykjast hafa sloppiđ vel ţví álfan hefđi getađ hlotiđ heldur nafniđ Vespússía eftir ţeirri reglu sem tíđkast víđast hvar utan Íslands ađ kenna lönd og stađi viđ eftirnöfn manna frekar en fornöfn.

Nokkrum árum eftir síđari fund Ameríku 1492 sigldi portúgalski landkönnuđurinn Vasco de Gama fyrstur manna suđur fyrir Góđrarvonarhöfđa syđst í Afríku og áfram upp til Indlands. Á leiđinni heim aftur sigldi hann nálćgt Brasilíu en nam ţar ţó ekki land. Ţađ gerđu ađrir landar hans um 1500 og var Brasilía upp frá ţví portúgölsk nýlenda allar götur til 1822 og gekk á ýmsu. Ţrćlahald lagđist ekki af í Brasilíu fyrr en 1888 og féll ţá síđasta vígi ţrćlahalds á vesturhveli jarđar. Landeigendur réđu lögum og lofum. Eftir síđari heimsstyrjöldina fékk Brasilía loksins ađ kynnast lýđrćđi frá 1946 til 1964 ţegar herforingjar hrifsuđu til sín völdin og stjórnuđu landinu međ harđri hendi til 1985. Ţá komst lýđrćđi aftur á og stendur sú skipan enn.

 

Brasilískir stjórnmálamenn og flokkar hafa ekki fariđ vel međ umbođ kjósenda. Brasilía hefur dregizt aftur úr Portúgal í efnahagslegu tilliti og langt aftur úr Argentínu í nćsta nágrenni. Brasilía og Argentína stóđu jafnfćtis 1990 en nú er ađ međaltali fjórđungsmunur á lífskjörum í löndunum tveim Argentínu í hag. Brasilíu hefur samt fariđ fram ađ ýmsu öđru leyti. Brasilískur hvítvođungur gat vćnzt ţess ađ lifa 11 árum skemur en argentínskur hvítvođungur 1960, en nú er munurinn kominn niđur í eitt ár, 77 ár í Argentínu og 76 í Brasilíu. Lengri ćvir vitna um aukna velsćld.

Stjórnmálin eru kafli út af fyrir sig. Einn fv. forseti Brasilíu, Lula da Silva, situr nú í fangelsi vegna ađildar ađ spillingu. Annar fv. forseti var dćmdur frá embćtti fyrir sömu sakir. Hinn ţriđji, sá sem nú situr, er í rannsókn. Fáir virđast hafa hreinan skjöld. Kjósendur hugsa margir sem svo: Allt er betra en ţetta. Og ţá siglir inn í upplausnarástandiđ fv. hermađur og ţingmađur frá 1991, Jair Bolsonaro heitir hann, sveiflar biblíunni og lofar ađ hreinsa til. Hann formćlir međ grófu orđalagi blökkumönnum, afkomendum ţrćlanna, og öđrum minnihlutahópum og mćrir herforingjana og pyndingarnar sem ţeir voru ţekktir fyrir 1964-1985. Hann blćs á alla umhverfisvernd. Hann er kallađur brasilískur Trump og virđist nú líklegur til ađ ná kjöri í síđari umferđ forsetakosninganna á sunnudaginn kemur. Ţá getur margt enn fariđ úrskeiđis.

Hér birtist ein hćttan sem stafar af stjórnmálaspillingu. Ţegar Ítalar losuđu sig viđ gerspillta stjórnmálamenn og flokka árin eftir 1990 kusu ţeir Silvio Berlusconi, auđmann af sama sauđahúsi, til ađ taka viđ taumunum međ ţeim árangri ađ Ítalía hefur í efnahagslegu tilliti dregizt aftur úr öđrum Evrópulöndum. Kaupmáttur ţjóđartekna á mann á Ítalíu var svipađur 1990 og hann var í hinum ţrem stćrstu löndum ESB, Bretlandi, Frakklandi og Ţýzkalandi, sem hefur öllum vegnađ nokkuđ vel. Nú er kaupmáttur ţjóđartekna á mann á Ítalíu engu meiri en fyrir 20 árum líkt og í Grikklandi, fjórđungi minni en í Ţýzkalandi og 10% minni en í Frakklandi. Í sumar leiđ gerđu ítalskir kjósendur ađra tilraun til landhreinsunar svo af hlauzt ný ríkisstjórn tveggja gerólíkra uppreisnarflokka sem virđast til alls vísir nema ESB setji ţeim stólinn fyrir dyrnar. Ţá getur hitnađ í kolunum. Dćmi Ítalíu og Grikklands vitna um hćttuna sem fylgir ţví ađ spilling festi rćtur. Portúgal hefur dregizt lítillega aftur úr Spáni í efnahagslegu tilliti frá ţví bćđi löndin hrundu herforingjastjórnum af höndum sér um miđjan áttunda áratug síđustu aldar og lýđrćđi komst á og bćđi gengu inn í ESB 1986. Kaupmáttur ţjóđartekna á mann er nú íviđ minni í báđum löndum en hann var 2007. Portúgal hefur ţó dregiđ á Spán ađ öđru leyti. Nýfćddur Portúgali gat vćnzt ţess ađ lifa sex árum skemur en nýfćddur Spánverji 1960, en nú er munurinn kominn niđur í tvö ár, 83 ár á Spáni líkt og hér heima og 81 ár í Portúgal. Lengri ćvir segja stundum meira en ţurrar hagtölur.

Fréttablađiđ, 25. október 2018.

Til baka