Bréfberinn og skáldiđ

Pablo Neruda elskađi lífiđ. Sumir segja, ađ hann hafi dáiđ úr sorg.

Hann fćddist í Síle 1904, hóf snemma ađ yrkja kvćđi og flćktist um heiminn, fór víđa, ţví ađ í huga hans var lífiđ samfelld leit ađ ćvintýrum eins og hann lýsir vel í viđburđaríkri sjálfsćvisögu sinni (Memoirs, 1974). Hann var um skeiđ konsúll í Búrmu, Seylon og Austur-Indíum, löndin heita nú Mjanmar, Sri Lanka og Indónesía, og hann varđ međ tímanum eitt dáđasta ljóđskáld heimsins. Hann var sćmdur Nóbelsverđlaunum 1971, tveim árum fyrir andlátiđ. Ástarkvćđi hans eru mikil ađ vöxtum, ţar á međal eru ástarkvćđin til ćttjarđarinnar, en auk ţeirra orti hann um nćstum allt, sem heiti hefur, jafnvel sokkana sína. Tungan lék í höndum hans: ţegar viđ tölum um líf og dauđa, talađi hann um líf og gröf. Hann orti um sofandi hendur og um úriđ, sem brytjađi tímann. Hann orti ekki um fúin fiskinet, heldur sorgum vafin veiđarfćri. Heildarútgáfa á kvćđum hans spannar 3.500 síđur, og fáein ţeirra eru til í íslenzkri ţýđingu. Til dćmis hefur Guđrún H. Tuliníus menntaskólakennari ţýtt tvö verk eftir Neruda, Tuttugu ljóđ um ást og einn örvćntingarsöngur (2001) og Hćđir Machu Picchu (2005). Kvćđi hans hafa veriđ ţýdd á mörg tungumál, trúlega langt umfram flest önnur ljóđskáld. Tónskáld semja sönglög viđ ljóđin hans. Hér má nefna frábćran lagaflokk eftir bandaríska tónskáldiđ Peter Lieberson viđ fimm ástarkvćđi eftir Neruda. Eiginkona tónskáldsins, Lorraine Hunt Lieberson, söng lögin inn á disk (Neruda Songs, 2006) međ miklum brag undir stjórn James Levine, ađalhljómsveitarstjóra Metropolitanóperunnar í New York og sinfóníuhljómsveitarinnar í Boston.

Um Pablo Neruda hafa veriđ skrifađar skáldsögur. Ţeirra ţekktust er sagan, sem síđar var gerđ ađ ítölsku kvikmyndinni Bréfberinn (Il postino, 1994). Myndin segir frá útlegđ skáldsins á eynni Kaprí utan viđ Napólí 1952. Síleski kommúnistaflokkurinn, sem hann sat á ţingi fyrir, hafđi veriđ bannađur međ lögum 1948, svo ađ Neruda neyddist til ađ flýja land áriđ eftir. Hann komst viđ illan leik á hestbaki yfir ísi lögđ landamćrin til Argentínu og ţađan áfram til Evrópu. Bréfberinn, sem fćrir útlagaskáldinu póst međ reglulegu millibili, reynist sjálfur vera skáld og skerpir skáldgáfuna á fundum sínum međ Neruda. Hann dreymir um ađ vinna hylli stúlkunnar, sem hann elskar, međ ţví ađ yrkja til hennar. Ţetta tókst, en ţó ekki betur en svo, ađ Massimo Troisi, leikarinn og skáldiđ, sem fór međ hlutverk bréfberans og uppskar heimsfrćgđ, dó ađeins rösklega fertugur ađ aldri tólf klukkustundum eftir ađ tökum myndarinnar lauk. Hann hafđi frestađ hjartaađgerđ til ađ tefja ekki tökurnar. Myndin var útnefnd til Óskarsverđlauna sem bezta mynd ársins 1995, en hún laut í lćgra haldi fyrir Braveheart međ Mel Gibson. Myndin um bréfberann og skáldiđ lifir. Óperuhúsiđ í Los Angeles fékk mexíkóska tónskáldiđ Daniel Catan til ađ semja óperu eftir myndinni. Óperan var frumflutt nú í haust ţar vestra međ Placido Domingo í hlutverki Pablos Neruda. Verkiđ mćlist vel fyrir og verđur sýnt í París og Vín á nýju ári. Sagt er, ađ óperugestirnir hafi margir gengiđ syngjandi út úr salnum ađ lokinni sýningu. Ţetta var 132. sviđshlutverk Domingos á löngum og glćsilegum ferli. Domingo er nú 69 ára eins og Neruda var, ţegar hann féll frá. Neruda tók sér stöđu međ kommúnistum gegn ţeim, sem héldu Síle í sárri fátćkt. Stjórnvöld voru öll á bandi landeigenda. Fátćkt almennings lýsti sér í ţví, ađ 1960 gátu nýfćdd börn vćnzt ţess ađ ná 57 ára aldri í Síle boriđ saman viđ 70 ár í Bandaríkjunum og 71 ár hér heima. Marxistinn Salvador Allende vann sigur í forsetakosningum 1970. Ţrem árum síđar gerđi herinn loftárás á forsetahöllina. Forsetinn svipti sig lífi frekar en ađ falla í hendur hersins, og Neruda dó tólf dögum síđar, bugađur af sorg. Herinn var síđan viđ völd í 15 ár undir stjórn Augustos Pinochet hershöfđingja. Hann reyndist ekki ađeins vera mannréttindabrjótur og morđingi, heldur einnig mútuţegi og ţjófur. Slíkum mönnum ber ađ óska langlífis, svo ađ ţeir megi heyra dóm sögunnar. Pinochet varđ nógu gamall til ađ fá ađ heyra sannleikann um sjálfan sig í sjónvarpinu innan lands og utan. Nýfćdd börn í Síle geta nú vćnzt ţess ađ lifa lengur (79 ár) en bandarísk börn (78). Neruda getur tekiđ gleđi sína aftur.

Fréttablađiđ, 16. desember 2010.

Til baka