Fáránlegur og sprenghlćgilegur
Í réttarríki ţurfa dómstólar ađ hafa starfsfriđ fyrir stjórnmálamönnum,
dćma eftir lögum og fullnćgja réttlćti. Ţetta er öđrum ţrćđi hugsunin á
bak viđ ţrískiptingu ríkisvaldsins, sem rekja má til miđrar 18. aldar og
ţađan til stjórnarskrár Bandaríkjanna frá 1787 og áfram. Fáheyrt er í
lýđrćđisríkjum, sem rísa undir nafni, ađ dómstólar sćti afskiptum eđa
árásum af hálfu stjórnmálamanna, hvorki ţegar mál eru fyrir dómi né
ţegar dómar falla. |
Ísland er annađ mál. Hér stýrđu Sjálfstćđisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn dómsmálaráđuneytinu á víxl öll árin frá 1927 til
2008, ef ađeins fimm ár eru undan skilin (1944-1947, 1958-1959,
1979-1980 og 1987-1988), og réđu ţví
skipan nćr allra dómara. Ţessir tveir flokkar, sem stjórnuđu landinu
ýmist á víxl eđa báđir í einu nćr allar götur frá upphafi
flokkakerfisins árin fyrir 1930 fram ađ hruni 2008, höfđu ekki ástćđu
til ađ fetta fingur út í dómstólana og ţá ekki heldur út í fallna dóma.
Áriđ 1998 bar ţó svo viđ, ađ Hćstiréttur úrskurđađi, ađ
fiskveiđistjórnarkerfiđ bryti í bága viđ stjórnarskrána. Máliđ, sem
Valdimar Jóhannesson höfđađi gegn ríkinu, dćmdu
hćstaréttardómararnir Pétur Kr. Hafstein, Garđar Gíslason, Guđrún
Erlendsdóttir, Haraldur Henrysson og Hjörtur Torfason.
Oddvitar ríkisstjórnarinnar brugđust ókvćđa viđ dóminum og réđust gegn
réttinum, og lýsti forsćtisráđherrann ţeirri skođun, ađ landiđ myndi
tćmast ađ fólki, fengi dómurinn ađ standa.
|
Og viti menn: hálfu öđru ári síđar sneri Hćstiréttur viđ blađinu, ţegar
svipađ mál (Vatneyrarmáliđ) kom til kasta réttarins. Nú sá Hćstiréttur
ekkert athugavert viđ ţá mismunun, sem bjó ađ baki fyrri dóminum 1998.
Máliđ dćmdu
hćstaréttardómararnir Garđar Gíslason, Hjörtur Torfason, Hrafn Bragason,
Markús Sigurbjörnsson og Pétur Kr. Hafstein, en Guđrún Erlendsdóttir og
Haraldur Henrysson skiluđu séráliti í samrćmi viđ dóminn frá 1998, og
ţađ gerđi einnig Hjörtur Torfason, sem markađi sér stöđu miđsvćđis milli
meiri hluta dómsins og minni hlutans.
Hćstaréttur hafđi veriđ barinn til hlýđni í augsýn allrar ţjóđarinnar.
Nýjasta hefti Mannlífs birtir
samantekt um máliđ. |
Í ţessu ljósi sögunnar ţarf ađ skođa viđbrögđ Geirs H. Haarde fyrrum
forsćtisráđherra viđ sektardómi Landsdóms yfir honum. Landsdómur er
aukinn Hćstiréttur, skipađur fimm hćstaréttardómurum, tveim öđrum
embćttislögfrćđingum og átta leikmönnum, ýmist löglćrđum eđa leikum.
Geir Haarde segir fullum fetum, ađ Landsdómur – og ţá um leiđ flestir
hćstaréttardómararnir, sem ţar sitja – hafi fellt pólitískan úrskurđ til
ađ ţóknast tilteknum stjórnmálaöflum á Alţingi. Viđbrögđ Geirs Haarde
vitna um forherta afneitun og einnig um skort á virđingu fyrir skađanum,
sem hruniđ olli saklausu fólki, og fyrir grundvallarreglum
réttarríkisins – ekki bara skort á virđingu hans sjálfs, heldur einnig
flokksins, sem hann stýrđi, úr ţví ađ formađur flokksins og fleiri
forustumenn taka í sama streng og enginn flokksmanna hefur séđ ástćđu
til ađ gera athugasemd viđ málflutning hans. |
Virđingarleysi gagnvart lögum og rétti virđist landlćgt í
Sjálfstćđisflokknum. „Fćddist lítil mús“, segir
Fréttablađiđ í yfirskrift
forustugreinar um Landsdóm og hefur ekki miklar áhyggjur af ţví, ađ
ćđsti dómstóll landsins hefur dćmt fyrrum forsćtisráđherra
Sjálfstćđisflokksins sekan um brot á stjórnarskrá og landslögum.
Málflutningur tveggja ţjóđkunnra prófessora vitnar um sams konar
virđingarleysi. Ţeir segja í
Morgunblađinu, ađ „áđur
en viđ smíđum nýja stjórnarskrá ćttum viđ ađ reyna ađ fara eftir ţeirri
gömlu.“ Ţeir segja fullum fetum, ađ lögbrot geri lagabćtur óţarfar. Ţeir
viđurkenna, ađ stjórnvöld hafa brotiđ stjórnarskrána. Ţeir viđurkenna
samt ekki stjórnarskrárbrotiđ, sem mannréttindanefnd Sameinuđu ţjóđanna
lét til sín taka, ţegar hún hafnađi Vatneyrardómi Hćstaréttar og
stađfesti Valdimarsdóminn međ bindandi áliti 2007.
Annar bćtir viđ: „ ...
nćr engin tengsl eru milli löghlýđni ţjóđa og lögbókanna sem ţćr nota.
Menn fara sínu fram.“ Eftir ţessari kenningu er lögbrjótum einum
treystandi til ađ setja lög og semja stjórnarskrár, ţví ađ ţeir hafa lög
og stjórnarskrá ekki kröfuharđari en svo ađ ţeir treysti sér til ađ fara
eftir lögunum og stjórnarskránni. Í ţessu ljósi ţarf ađ skođa hatramma
andstöđu Sjálfstćđisflokksins gegn frumvarpi Stjórnlagaráđs til nýrrar
stjórnarskrár. Andstađan bendir til, ađ sjálfstćđismönnum er ekki alveg
sama um stjórnarskrárbrot, ekki öllum, en ţeir áskilja sér sumir rétt
til ađ „fara sínu fram“. |