Þagnameistarinn
| Umsátrið eftir Styrmi Gunnarsson, fyrrum ritstjóra Morgunblaðsins, er furðusmíð. Bókin vitnar um takmarkaðan skilning höfundarins og helzta heimildarmanns hans, fyrrum seðlabankastjóra, á efnahagsmálum. Við þetta bætist vandræðaleg hlutdrægni höfundarins ásamt veikri sannmæliskennd. Að lesa bókina er hálfpartinn eins og að hlusta á Richard Nixon seint um kvöld, en þó án formælinganna, sem voru fangamark Nixons. Styrmir notar engin stóryrði. | Ein lítil saga á bls. 51 bregður gagnlegri birtu á verkið. Þar er lýst samtali seðlabankastjórans við Timothy Geithner, nú fjármálaráðherra Bandaríkjanna, um mitt ár 2008 og viðbrögðum Geithners við þeim tíðindum, að forstjóri Evrópska seðlabankans „hefði nefnt þann möguleika, að Ísland leitaði til Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Viðbrögð Geithners voru þessi ...; „Aha. He offered you the kiss of death.““ ... Og höfundur bókarinnar bætir við: „Þessi ummæli segja harla afdráttarlausa sögu um viðhorf Timothys Geithner til Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.“ Höfundurinn virðist ekki vita, að Geithner vann áður hjá AGS og stýrði þá þeirri lykildeild sjóðsins, sem mótar skilyrðin fyrir lánveitingum til aðildarlanda. Það er nær óhugsandi, að Geithner hafi reynt að varpa rýrð á AGS í samtali við erlendan seðlabankastjóra. Hver tryði þeim, sem héldi því fram, að höfundur Umsátursins hefði hallmælt Sjálfstæðisflokknum? Þeir, sem þekkja til AGS, hljóta að taka slíkri frásögn með fyrirvara, þótt höfundur bókarinnar taki hana trúanlega og leggi út af henni. |
Sögunni af Geithner og öðrum
slíkum sögum virðist ætlað að styrkja þann boðskap höfundarins, að
Íslendingar hafi verið beittir „fantatökum“ (bls. 103) og „flæmdir í
fang Alþjóðagjaldeyrissjóðsins“ (bls. 107). Hann hljómar eins og
vitorðsmaður brennuvargsins, sem sagðist hafa verið flæmdur í fangið á
slökkviliðinu. Þessi tónn bergmálar ræðu
seðlabankastjórans hjá Viðskiptaráði fyrir ári. Þar færði hann
Færeyingum „heila þökk og blessun“ og öðrum ekki, þar eð Færeyingar
reyndust einir þjóða fúsir til að lána Íslendingum fé án skilyrða og án
milligöngu AGS. Höfundur
Umsátursins hefði heldur kosið skilyrðislaust lán frá Færeyjum,
hefði það dugað, en lán AGS, sem var háð því skilyrði, að hagstjórnin
væri færð í heilbrigt og traustvekjandi horf. Í bókinni örlar hvergi á
skilningi á þörfinni fyrir að komast hjá mun meira gengisfalli en varð
til að hlífa efnahag fólks og fyrirtækja með miklar skuldir í erlendri
mynt. Þar liggur rauði þráðurinn í efnahagsáætluninni, sem var gangsett
meðan Sjálfstæðisflokkurinn var enn við völd og enn er unnið eftir. |
Höfundur Umsátursins skilur ekki, hvers vegna ríkisstjórninni og Seðlabankanum var settur stóllinn fyrir dyrnar. Hann virðist ekki heldur skilja, að fjölskyldur þurfa stundum að sammælast um að stöðva ofdrykkju með afskiptum, sem sjúklingurinn kallar umsátur og fantatök. Honum er fyrirmunað að fjalla hlutlaust um orsakir bankahrunsins, enda skautar hann fram hjá því, að: (a) Sjálfstæðisflokkurinn seldi Landsbankann í hendur dæmdum sakamanni og syni hans við þriðja mann; (b) flokkurinn tryggði þannig framkvæmdastjóra flokksins framhaldslíf í bankaráðinu; (c) bankinn stofnaði útibú í Sankti Pétursborg, háborg rússnesku mafíunnar, svo sem Ríkisútvarpið greindi frá; (d) bankinn raðaði flokksmönnum á garðann; (e) aðaleigandi bankans og formaður bankaráðsins keypti Morgunblaðið; (f) nokkrum misserum síðar komst bankinn í þrot, og nema kröfurnar á hendur þrotabúinu nú meira en fjórfaldri landsframleiðslu; (g) aðaleigandi bankans lýsti sig síðan gjaldþrota í einu mesta gjaldþroti einstaklings, sem sögur fara af um heiminn; (h) bankastjórn Seðlabankans keyrði bankann í þrot og lagði þannig á herðar skattgreiðenda skuld, sem nemur um fimmtungi landsframleiðslunnar að mati AGS; og (i) nokkrir nánir samherjar höfundarins í Sjálfstæðisflokknum sæta nú opinberri rannsókn vegna gruns yfirvalda um lögbrot. Þögnin um allt þetta er ærandi á köflum og grefur undan gildi bókarinnar. |
Höfundur Umsátursins ber samt
léttari farangur en sumir flokksfélagar hans. Hann skilur, að upphaf
hörmunganna má að nokkru leyti rekja til kvótakerfisins og til
einkavæðingar bankanna eftir sömu forskrift. Kvótakóngar keyptu
stjórnmálamenn í kippum, segir hann fullum fetum. Hann segir
hneykslaður:
„Bæði í Danmörku og Svíþjóð ráða innmúraðar og innvígðar klíkur ferðinni
í viðskiptalífinu.“ (bls. 105). Hann hafði áður notað sama orðalag um
tiltekinn leynifund: „Þegar
ég talaði um þetta mál við Jón Steinar hafði ég Kjartan með. Þetta er
eins innmúrað og innvígt og nokkur hlutur getur verið ...“
Þagnameistarinn lýsir nú eftir opnu og gagnsæju samfélagi. Hann hefur
snúizt gegn sjálfum sér.
|
Fréttablaðið, 26. nóvember 2009.