Framar á
flestum sviðum?
| Gylfi Magnússon, nú viðskiptaráðherra, flutti eftirminnilega ræðu á Austurvelli laugardaginn 17. janúar s.l. Þar sagði hann meðal annars: „Sú hugmyndafræði sem kom okkur í núverandi stöðu er andlega gjaldþrota. Þeir sem fóru fyrir henni þurfa að víkja strax af sviðinu og láta öðrum eftir uppbygginguna. Hvort sem þeir eru í stjórnmálum, stjórnkerfinu, fyrirtækjarekstri, fara fyrir hagsmunasamtökum eða voru bara í klappliðinu. Fyrsta skrefið til fyrirgefningar er að þetta fólk rétti fram sáttahönd og axli ábyrgð með því að víkja. Því miður hefur lítið sést til þeirrar sáttahandar enn þá. Það glittir bara í löngutöng. Allt þetta fólk má auðvitað starfa að uppbyggingunni en það má ekki og getur ekki stjórnað henni. Þeir sem strönduðu þjóðarskútunni eiga ekki að stýra henni af strandstað. Þeir geta ekki hvatt landa sína til dáða. Það hefur enginn trú á þeirra lausnum. Þeir mega hins vegar leggjast á árarnar með öllum hinum. Á almennu farrými.“ Viku síðar sagði Magnús Björn Ólafsson blaðamaður undir lok ræðu sinnar á sama stað og vitnaði óbeint í Nietzsche: „Stund hinnar miklu fyrirlitningar er upp runnin!“ Að loknum ræðuhöldum söng Þjóðkórinn ættjarðarlög á tröppum Alþingishússins. Taflinu var lokið. Tveim dögum síðar sagði ríkisstjórnin af sér. | Nokkrum dögum síðar tók ný ríkisstjórn
við völdum og boðaði til alþingiskosninga. Nýja stjórnin hefur gengið að
ýmsum helztu kröfum mótmælenda.
Bankastjórn Seðlabankans var vikið frá með nýjum lögum um bankann og
einnig stjórn og forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Enn sem komið er hefur
enginn þeirra, sem bera þyngsta ábyrgð á bankahruninu, beðizt afsökunar,
en ýmsir þeirra þurftu þó loksins að víkja fyrir nýju fólki. Stöldrum nú
sem snöggvast við einn hóp: eigendur og stjórnendur stórfyrirtækja.
Eigendur og stjórnendur bankanna eru efni í aðra grein. |
Í
skýrslu Viðskiptaráðs hálfu ári fyrir hrun segir svo: „Viðskiptaráð
leggur til að Ísland hætti að bera sig saman við Norðurlöndin enda
stöndum við þeim framar á flestum sviðum.” Þessi orð ráðsmanna vitna
hvorki um auðmýkt né næman skilning á, að hagkerfið var á fleygiferð
fram af bjargbrúninni. Þau vitna jafnframt um skeytingarleysi um þá
staðreynd, að Ísland sagði sig einmitt úr lögum við önnur Norðurlönd með
því að lögleiða mjög aukna misskiptingu ráðstöfunartekna heimilanna, svo
sem upplýsingar ríkisskattstjóra og annarra sýna ljóslega. Gamla
stjórnin þrætti fyrir þessa þróun. En ríkisskattstjóraembættið herðir nú
enn á boðskapnum í tímariti embættisins,
Tíund, en þar segja ríkisskattstjóri og vararíkisskattstjóri í
forustugrein: „Í fjölmiðlaumræðu er því haldið fram að Íslands
sjálftökumenn hafi getað leikið lausum hala utan laga og réttar og haft
í frammi ótrúlega athafnasemi í þágu eigin velsældar. Því miður bendir
margt til að svo kunni að hafa verið og að afleiðingar þeirra gjörninga
verði upplifun landsmanna um ókomin ár.“
Hafi einhver efazt í alvöru um aukna misskiptingu á Íslandi fyrir hrun,
ættu augu þeirra nú að hafa opnazt upp á gátt. |
Í bandarískum fyrirtækjum hefur hlutfall
forstjóralauna og launa óbreyttra starfsmanna á heildina litið hækkað úr
30 árið 1970 í næstum 300 nú. Sambærilegar tölur um Ísland eru ekki til,
en leitnin virðist hafa verið svipuð. Tökum dæmi til að lýsa ástandinu.
Viðskiptaráð birti 2006 stutta skýrslu þess efnis, að bankarnir og
viðskiptalífið væru á grænni grein, og greiddi öðrum tveggja höfunda
skýrslunnar 135 þúsund Bandaríkjadollara (15 milljónir króna) fyrir
ómakið samkvæmt frásögn Wall
Street Journal. Ætla má, að aðrar þóknanir Viðskiptaráðs fyrir ámóta
viðvik hafi verið svipaðar. Fjárhagskröggur fyrirtækjanna í landinu þarf
að skoða í þessu ljósi.
Ekki
virðast stjórnendur Viðskiptaráðs eða einstakra fyrirtækja innan vébanda
þess þó hafa séð ástæðu til að axla ábyrgð á óráðsíunni með því að víkja
fyrir nýju fólki svo sem Gylfi Magnússon lýsti eftir á Austurvelli.
Myndi krafa fyrirtækjanna um lægri vexti ekki hljóma betur, ef
stjórnendur þeirra fengjust til að viðurkenna, að ofurlaun þeirra,
kaupréttir, starfslokasamningar og önnur sjálftaka voru mistök? Mörg
fyrirtæki þurfa að skipta um bæði eigendur og stjórnendur, sum að
undangengnu gjaldþroti. Mörgum öðrum fyrirtækjum dugir að ráða nýja
stjórnendur með nýtt viðhorf og hugarfar. Hæfileg auðmýkt meðal
forustumanna atvinnulífsins myndi greiða fyrir sáttfýsi fólksins í
landinu og flýta fyrir nauðsynlegri endurheimt trausts innan lands og út
á við. |
Fréttablaðið, 26. marz 2009.