Ég vil elska mín lönd
| ,,Hvaða þjóðremba er nú þetta?” Þessari spurningu dembdi gamall vinur minn einn yfir mig með svolitlum þjósti, þegar hann heyrði mig vitna með velþóknun í hálfrar aldar gamalt ættjarðarástarkvæði Snorra Hjartarsonar, sem hefst á þessum línum: ,,Land þjóð og tunga, þrenning sönn og ein, þér var ég gefinn barn á móðurkné; ég lék hjá þér við læk og blóm og stein, þú leiddir mig í orðs þíns háu vé.” Er þetta þjóðremba? Nei. Sá, sem ann landi sínu og þjóð, gerir sig ekki sekan um þjóðrembu, ekki frekar en karl, sem elskar konuna sína: hann gerir sig með engu móti sekan um kvenrembu. Samt er reginmunur á því að elska sitt land og elska konuna sína. Munurinn er sá, að það er nú orðið góðu heilli hampalaust að elska mörg lönd í senn. Ættjarðarástarkvæði Snorra Hjartarsonar er ekki yfirlýsing um, að hann unni ekki öðrum löndum. Öðru nær. Sá, sem elskar landið sitt af öllu hjarta, er jafnan líklegur til að kunna þá einnig að elska önnur lönd, allan heiminn. Þjóðrækni og heimshyggja eru systur, og það er rangt – það stangast á við rök og reynslu! – að stilla þeim upp sem andstæðum. Borinn og barnfæddur Reykvíkingur er ekki þar fyrir verri Íslendingur, og þjóðrækinn Íslendingur er ekki þar fyrir áhugalaus um evrópska einingu. Það felst engin þversögn í breiðvirkri átthagatryggð, hvorki innan lands né utan. Breiðvirk hjónabönd eru hins vegar bönnuð með lögum hér heima af hagnýtum ástæðum og víða annars staðar. Sambærilegar fjárhagsástæður standa ekki lengur í vegi fyrir breiðvirkri ættjarðarást, því að heimurinn hefur breytzt. Það er nú til að mynda orðið býsna algengt, að börn vaxi úr grasi í tveim löndum í senn. Og ættjarðarástin getur auðvitað verði misheit eftir atvikum. Einn helzti styrkur bandarísks samfélags er fjölbreytnin: fólk úr öllum áttum á einum og sama stað. Eitt helzta framlag Bandaríkjamanna til heimsmenningarinnar er djassinn, ættaður frá Afríku. Singapúr er svipuð að þessu leyti: þar búa Arabar, Indverjar, Kínverjar og Malæjar saman í einni kös og í sátt og samlyndi og búa við góð kjör, þótt lýðræði sé að sönnu ábótavant þar austur frá. Þannig er hægt að færa sig land úr landi, þótt einnig megi að sönnu finna ýmis nýleg dæmi um átök og ófrið milli ólíkra kynbálka. Sátt, friður og umburðarlyndi eru meginreglan í samskiptum manna óháð uppruna þeirra og kynþætti. | Og þannig er Evrópa okkar daga: þangað streymir fólk alls
staðar að. Evrópuþjóðunum er mikill vandi á höndum, af því að þær hafa mun
skemmri reynslu af stríðu innstreymi útlendinga og minni viðbúnað en
Bandaríkjamenn. Einn hollenzkur þingmaður sefur sjaldan á sama stað tvær nætur í
röð og kemst ekki milli húsa nema í fylgd lögreglu og er nú á leið úr landi, þar
eð öfgamenn úr hópi aðfluttra múslíma hafa kveðið upp dauðadóm yfir honum. Sum
önnur Evrópulönd eiga við svipaðan vanda að glíma, eins og hryðjuverk í London
og Madríd og óeirðir í París vitna um. Íslendingar hafa undan engu slíku að
kvarta. Margir Íslendingar taka fagnandi á móti innflytjendum víðs vegar að.
Aðrir óttast hætturnar, sem geta steðjað að litlu landi, sem leyfir
upprunasamsetningu mannfjöldans að gerbreytast á skömmum tíma. Andstaðan gegn
innflutningi erlends vinnuafls skírskotar öðrum þræði til ýmissa vandamála, sem
upp hafa komið í nálægum löndum, og er af tvennum toga. Öðrum megin standa
öfgamenn, sem ofsækja minnihlutahópa og svífast stundum einskis og verðskulda
enga samstöðu í siðuðu mannfélagi. Hinum megin standa þeir, sem vilja í ljósi
sögunnar standa vörð um þjóðlega arfleifð fámenns lands, sem smæðar sinnar vegna
er viðkvæmara en fjölmennari samfélög fyrir innflutningi mikils fjölda fólks frá
öðrum löndum. Þessi þjóðræknu varðveizlurök eiga sér langa og virðulega sögu í
orðræðum hér heima og víða annars staðar og eiga ekkert skylt við öfgar hinna. Eitt af mörgum brýnum verkefnum okkar samfélags næstu ár er
að finna friðsæla og framsýna málamiðlun á milli opingáttarhugsjónarinnar, sem
býður mönnum að breiða út faðminn á móti þeim, sem hingað vilja koma og gerast
Íslendingar og læra málið og söguna, og hálfgáttarstefnunnar, sem kallar á aðgát
og aðhald í innflytjendamálum af gildum varðveizluástæðum. Innilokunarstefnan,
sem átti ríkan þátt í hugum og hjörtum margra Íslendinga á fyrri tíð, kemur ekki
lengur til álita, hún er dauð.
|
Fréttablaðið, 22. júní 2006.