Loddari? Nei!
|
Paul Krugman, hagfræðiprófessor í Princeton, var fyrir nokkru kallaður
„loddari“ í ritstjórnargrein í
Vísbendingu. Ritstjórnargreinin hófst á þessum orðum: „Þegar
bandaríski Nóbelsverðlaunahafinn Paul Krugman opnar munninn er yfirleitt
ástæða til þess að hafa varann á. Hann á afar erfitt með að segja
satt frá, einkum um staðreyndir.“ Tilefni þessara hörðu og að minni
hyggju ómaklegu ummæla um Krugman er m.a. sumt af því, sem hann hefur
skrifað um Ísland eftir hrun.
|
Nú vill svo til, að ég er líkt og ritstjóri
Vísbendingar á öðru máli en
Krugman um ýmislegt varðandi Ísland og evruna. Krugman tortryggir evruna
líkt margir aðrir bandarískir hagfræðingar hafa gert frá öndverðu, ekki
bara sem kost handa Íslandi, heldur yfir höfuð að tala. Hann lítur langa
verðbólgusögu Íslands ekki eins alvarlegum augum og við ritstjóri
Vísbendingar. Ég tel, öndvert
Krugman, að Evrópuþjóðirnar hafi gert rétt í að taka upp evruna, þótt
djarft hafi verið teflt og mikið hafi að vísu vantað á eins og reynslan
hefur sýnt, að nógu traustur grundvöllur hafi verið lagður undir hina
nýju Evrópumynt. Ég lít ennfremur svo á, að upptaka evrunnar myndi leysa
Ísland undan þeim þungu búsifjum, sem verðbólgudraugurinn hefur lagt á
landið um langa tíð. Krónan hefur verið notuð sem kúgunartæki eins og ég
hef áður lýst á þessum stað. Þetta snýst um skiptar skoðanir, ekki svik
og pretti af hálfu Krugmans. |
Svikabrigsl ritstjóra Vísbendingar á
hendur Paul Krugman eru ómakleg ekki bara að efni til, heldur einnig í ljósi
þess, að ýmsir menn á hægri væng bandarískra stjórnmála hafa hundelt Krugman
allar götur frá því að hann færði út landamærin og hóf að skrifa víðlesna og
læsilega dálka í New York Times
tvisvar í viku, eitt bezta dagblað heims, frekar en að helga sig nær eingöngu
birtingu fræðigreina í hagfræðitímaritum, sem eru ekki ætluð öðrum en
hagfræðingum.
Ágreiningurinn um efnahagsmál milli hægri manna og hinna nú snýst m.a.
um, hvort almannavaldið geti mildað hagsveifluna eins og John Maynard
Keynes leiddi í ljós í höfuðriti sínu frá 1936, sem heitir því góða og
nútímalega nafni Almenna
kenningin um atvinnu, vexti og peninga. Krugman segir eins og
flestir aðrir bandarískir hagfræðingar: Ríkisvaldið hefur þetta í hendi
sinni, þegar á reynir, og einmitt þannig tókst að koma í veg fyrir, að
skakkaföll bankanna 2008 leiddu til nýrrar heimskreppu. Hinir þræta með
rökum, sem eru svo veik og vandræðaleg, að þau eru varla eftir hafandi
frá mínum bæjardyrum séð. |
Ég þekki Krugman frá gamalli tíð og þekki því forsöguna. Hann vakti
snemma athygli og aðdáun sem einn snjallasti hagræðingur samtímans í
sínum aldursflokki og var löngu fyrir þrítugt ráðinn hagfræðingur í
Hvíta húsinu í forsetatíð Ronalds Reagan 1981-1988. Þá þurfti Krugman í
fyrsta skipti að skrifa skýrslur á mæltu máli frekar en fræðiritgerðir.
Honum lét vel að skrifa skiljanlegan texta, sem stjórnmálamenn og aðrir
kunnu að meta. Hann reyndist kunna að skrifa betri texta en flestir
aðrir bandarískir hagfræðingar nema kannski John Kenneth Galbraith,
prófessor á Harvard, sem hefði að minni hyggju mátt hljóta
Nóbelsverðlaun í bókmenntum líkt og Winston Churchill fékk verðlaunin
1955, ári fyrr en Halldór Laxness.
Eitt leiddi af öðru. Eftir að hann losnaði úr Hvíta húsinu, skrifaði
Krugman nokkrar prýðilegar bækur um efnahagsmál. Þær seldust vel, og þar
að kom, að New York Times
bauð honum að skrifa í blaðið tvisvar í viku. Krugman tók boðinu, enda
er hann þekktur fyrir að skrifa ekki bara betur, heldur einnig hraðar en
sum okkar hinna tala í síma. Hann bloggar stundum oft á dag á vefsetri
New York Times. Þrátt fyrir
þessar annir heldur hann áfram að birta lærðar ritgerðir í
hagfræðitímaritum, þar á meðal rómaða ritgerð nýlega um peningamál í
félagi við Gauta Eggertsson, prófessor í Brownháskóla. |
Paul Krugman dregur ekki dul á skoðanir sínar, þegar hann skrifar í
blöðin. Hví skyldi hann gera það? Hann er í grunninn
Roosevelt-demókrati, þ.e. hann telur kreppuráðstafanir
Roosevelt-stjórnarinnar 1933-1945 hafa verið réttar, en hann tekur að
öðru leyti ekki flokkspólitíska afstöðu svo ég viti. Hann hefur ýmist
gagnrýnt eða rökstutt ráðstafanir ríkisstjórnar Baracks Obama forseta
frá 2009. Hann vann sér að sönnu það til óhelgi meðal repúblikana að
gagnrýna margar stjórnarathafnir George W. Bush forseta 2001-2008 og
stefnu repúblíkana. Gagnrýni Krugmans á Bush og repúblíkana reyndist
réttmæt, enda er Bush nú samkvæmt mælingum talinn vera einn allra
lakasti forseti Bandaríkjanna frá byrjun. |